Author :
Abstract
Giriş/Amaç: Kanıt uygulamanın bilimsel olarak değerlendirilmesine dayanan bilgidir. Hemşirelik uygulamalarının kanıta dayalı olması bakım kalitesini ve bakım sonuçlarını iyileştirmek, bakımı standardize etmek ve hemşire memnuniyetini artırmak gibi sonuçlar açısından önemlidir. Bu araştırmanın amacı karaciğer nakli hemşirelerin kanıta dayalı hemşireliğe yönelik tutumlarının belirlenmesidir.
Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipteki araştırma Şubat 2021 ile Nisan 2021 tarihleri arasında bir üniversite hastanesinin karaciğer nakli enstitüsünde yapıldı. Araştırmanın yapılabilmesi için gerekli kurum izni ve etik izin alındı. Araştırma örneklemini 109 hemşire oluşturdu. Verilerin toplanmasında Kişisel Bilgi Formu ve Kanıta Dayalı Hemşireliğe Yönelik Tutum Ölçeği kullanıldı.
Bulgular: Araştırmaya katılan hemşirelerin büyük çoğunluğunun kanıta dayalı hemşirelik hakkında bilgi sahibi olmadığı (%56.0) ve mesleki yayınları takip etmediği (%59.6) saptandı. Hemşirelerin kanıta dayalı hemşireliğe yönelik tutum puan ortalaması 38.06 ± 2.99 olarak belirlendi. Yaşı 25 ve altında olan, eğitim durumu lisansüstü düzeyde olan, 19 yıldır ve üzeri çalışan, kanıta dayalı uygulamalar hakkında bilgi sahibi olan, toplantılara katılan ve bilimsel dergileri takip eden hemşirelerin toplam tutum puanlarının istatistiksel olarak anlamlı derecede daha yüksek olduğu belirlendi(p<0.05).
Sonuç: Karaciğer nakli hemşirelerinin kanıta dayalı hemşireliğe yönelik tutumları düşük düzeydedir ve hizmet içi eğitim vb. eğitim programlarıyla geliştirilmelidir.
Keywords
Abstract
Background/Objective: Evidence is knowledge based on scientific evaluation of practice. Evidence-based nursing practices are important in terms of various outcomes, such as improving care quality and results, standardizing care, and increasing nurse satisfaction. This study aimed was to determine the attitudes of liver transplant nurses towards evidence-based nursing.
Material and Methods: This descriptive study was conducted between February and April 2021 at the liver transplant institute of a university hospital. Institutional and ethical permissions were obtained to conduct the research. The research sample consisted of 109 nurses. Personal Information Form and the Attitude Towards Evidence-Based Nursing Questionnaire (ATENQ) were used for data collection.
Results: It was observed that the majority of the nurses participating in the study did not know about evidence-based nursing (56.0%) and did not follow professional publications (59.6%). The mean score of the nurses' attitude towards evidence-based nursing was found as 38.06 ± 2.99. It was found that the total attitude scores were statistically significantly higher in nurses who were aged 25 years and below, had a postgraduate education, with seniority for 19 years or more, had knowledge about evidence-based practices, attended professional meetings, and followed scientific journals (p<0.05).
Conclusion: Attitudes of liver transplant nurses towards evidence-based nursing are low and their attitudes should be developed through training programs, such as in-service trainings.
Keywords
- Bu araştırmada hemşirelerin önemli bir bölümününkanıta dayalı hemşirelik ile ilgili bilgi sahibi olmadığıgörüldü. Yılmaz ve arkadaşlarının çalışmasında dabenzer sonuca rastlanmıştır (E. Yılmaz et al., 2018).Menekli ve Korkmaz’ın çalışmasında hemşirelerin%63.1’inin hemşirelik uygulamalarına ait kanıtlaraulaşabileceği kaynakları bilmediği belirlenmiştir(Menekli & Korkmaz, 2021). Başka bir çalışmada dayine benzer bir sonuca rastlanmıştır (E. Yılmaz et al.,
- 2018). Bu araştırmada ise hemşirelerin yaklaşıkyarısının kanıta dayalı hemşireliğe yönelik bilgikaynağının toplantı olduğu ve yaklaşık yarısının kanıtadayalı bilimsel toplantılara katıldığı belirlenmiştir.Fakat bu araştırmada hemşirelerin yarısındanfazlasının mesleki yayınları takip etmediğigörülmektedir. Daştan ve Hintistan’ın çalışmasındahemşirelerin yarısından fazlasının mesleki yayınlarıtakip ediyor olduğu saptanmıştır (Daştan & Hintistan,2018). Bilimsel dergi okumanın araştırma sonuçlarınınkullanılmasında yarar sağladığı ve kanıta dayalıhemşireliğe yönelik olumlu tutum oluşturduğubelirtilmektedir (Doğan et al., 2019). Öyle ki buaraştırmada hemşirelerin sadece %23.9’u bilgikaynağının akademik çalışmalar olduğunu belirtmiştir.Bu durumun toplam ölçek puanının düşük çıkması sonucuyla örtüştüğü söylenebilir.
- Bu araştırmada karaciğer nakli hemşirelerininKDHYTÖ toplam puanı 38.06 ± 2.99 olarak bulundu.Şen ve Yurt tarafından 92 hemşire ile yapılan birçalışmada ölçek toplam puanının 51.33 ± 5.18 olduğu(Şen & Yurt, 2021), Menekli ve Korkmaz’ın dâhiliyehemşireleri ile yaptıkları çalışmada ise 43.53 ± 3.08olduğu belirlenmiştir (Menekli & Korkmaz, 2021).Daştan ve Hintistan’ın dâhiliye hemşireleri ileyaptıkları çalışmada toplam puanın 57.35±9.45(Daştan & Hintistan, 2018), Yılmaz ve arkadaşlarınındahili ve cerrahi klinik hemşireleri ile yaptıklarıçalışmada ise 46.36±3.95 olduğu görülmektedir (D.Yılmaz et al., 2019). Bir başka çalışmada isehemşirelerin toplam puan ortalamasının 60,68±8,62olduğu saptanmıştır (Doğan et al., 2019). Ölçektenalınan en düşük puanın 15, en yüksek puanın 75olduğu dikkate alındığında bu araştırmadahemşirelerin kanıta dayalı hemşireliğe yöneliktutumlarının düşük düzeyde olduğu söylenebilir. Buaraştırmadaki toplam ölçek puanının diğer araştırmasonuçlarından düşük olduğu görülmektedir. Karaciğerhastalığı olan bireylerin bakımında rol alan karaciğernakli hemşirelerinin oluşan semptom yükünühafifletmek için kanıta dayalı uygulamalardanfaydalanması hasta sonuçları üzerinde şüphesizolumlu etki oluşturacaktır. Araştırma sonucu karaciğernakli kliniklerinde çalışan hemşirelerin kanıta dayalıhemşireliğe yönelik tutumlarının geliştirilmesi gerektiğini göstermektedir.
- Bu araştırmada inanç ve beklentiler alt boyut puanortalamasının “orta”, uygulama niyeti alt boyut puanortalamasının “orta” ve duygular alt boyut puanortalamasının ise “düşük” düzeyde olduğu belirlendi(Tablo 3). İncelenen bazı araştırmalarda ölçek altboyutlarının tamamının bu araştırma sonucuna göredaha yüksek olduğu görülmektedir (Doğan et al.,2019; Menekli & Korkmaz, 2021). Bu araştırmadainanç ve beklentiler alt boyut puan ortalamasınabakıldığında; 19 yıl ve üzerinde çalışanların, bilimseltoplantıya katılanların ve bilimsel yayınları takipedenlerin puan ortalamalarının daha yüksek olduğubelirlendi. Karaciğer nakli hemşirelerinin inanç vebeklentiler alt boyutunda orta düzeyde olması; kanıtadayalı uygulamalara inandıklarını fakat klinikuygulamaya geçirmede henüz tam olarak hazırolmadıklarını düşündürmektedir. Uygulama niyeti altboyut puan ortalamasında kanıta dayalı uygulamalarhakkında bilgisi olanların puan ortalamaları dahayüksektir. Ayrıca çalışmamızda karaciğer naklihemşirelerine ait uygulama niyetleri tutumlarının ortadüzeyde olması; kanıta dayalı uygulamaya yönelikorta düzeydeki inancın, davranış değişikliğine yolaçmadığını düşündürmektedir. Aynı zamanda bubulgunun; uygun olmayan çalışma ortamı veşartlarından, uygulamaları değiştirmek için kendilerini
- Bu araştırmada 19 yıl ve üzerinde çalışan hemşirelerinKDHYTÖ toplam puan ortalamasının daha yüksekolduğu belirlendi. Yılmaz ve arkadaşlarının dahili vecerrahi klinik hemşireleri ile yaptıkları çalışmada iseçalışma deneyimi 10 yılın altında olan hemşirelerinKDHYTÖ puanlarının daha yüksek olduğugörülmüştür (E. Yılmaz et al., 2018). Bu araştırmadabilimsel dergileri takip eden ve toplantılara katılankaraciğer nakli hemşirelerinin toplam puanlarınınistatistiksel olarak önemli düzeyde daha yüksekolduğu bulundu. Daştan ve Hintistan’ın dâhiliyehemşireleri ile yaptıkları çalışmada bilimseltoplantılara katılan hemşirelerin toplam ölçekpuanında bir farklılık saptanmamıştır (Daştan &Hintistan, 2018). Şen ve Yurt’un İstanbul’da bir vakıfüniversitesi hastanesinde yapılan çalışmasında damesleki bilimsel toplantılara katılan hemşirelerin ölçekpuanında bir farklılık saptanmamıştır (Şen & Yurt,2021). Menekli ve Korkmaz’ın Şanlıurfa ilindekidâhiliye hemşireleri ile yaptıkları çalışmada isebilimsel araştırmalar yapan ve toplantılara katılımgösteren hemşirelerin toplam tutum puanlarının dahayüksek olduğu bulunmuştur (Menekli & Doğan, 2021).Araştırma sonuçlarındaki farklılıklar dikkatçekmektedir. Çalışmaların yapıldığı hemşiregruplarındaki farklılığın ve bölgesel farklılıklarınçalışma sonuçları üzerinde etkili olabileceğiSosyodemografik özellikler ile ölçek toplam puanıarasındaki ilişkiler incelendiğinde araştırmalarda farklısonuçlarla karşılaşıldığı görülmektedir. Öyle ki buaraştırmada; yaşı 25 ve altında olan hemşirelerintoplam ölçek puanının diğer yaş gruplarına göre dahayüksek olduğu belirlenmiştir. Benzer şekilde Yılmaz vearkadaşlarının cerrahi klinik hemşireleri ile yaptıklarıçalışmada 40 yaş ve üzerindeki hemşirelerin kanıtadayalı uygulamalara yönelik tutumlarının daha azolumlu olduğu görülmüştür (E. Yılmaz et al., 2018). Birbaşka çalışmada da yaşı 25 ve altında olanhemşirelerin ölçek toplam puanının daha yüksekolduğu belirlenmiştir (Menekli & Korkmaz, 2021). Buaraştırmada eğitim durumu lisansüstü düzeyde olanhemşirelerin ölçek toplam puanı istatistiksel olarakönemli düzeyde yüksek bulunmuştur. İncelenen diğeriki çalışmada da benzer sonuca rastlanılırken (Menekli& Korkmaz, 2021; Şen & Yurt, 2021), Daştan veHintistan’ın dâhiliye hemşireleri ile yaptıklarıçalışmada ise eğitim düzeyi ile ölçek toplam puanıarasında ilişki saptanmamıştır (Daştan & Hintistan,2018). Araştırma sonuçlarında farklılıklar olduğugörülmektedir. Son yıllarda kanıta dayalı hemşirelikkavramından daha sık söz ediliyor olması velisansüstü programların önemli bir bölümünde kanıtadayalı hemşirelik dersinin yer alıyor olması buaraştırmada genç yaşta olan ve lisansüstü eğitim alan olmasını sağlamış olabilir.
- Adam, S. J. (2000). Palliative care for patients with afailed liver transplant. Intensive and Critical CareNursing, 16(6), 396–402. https://doi.org/10.1054/iccn.2000.1530
- Al-Maskari, M. A., & Patterson, B. J. (2018). Attitudestowards and perceptions regarding theımplementation of evidence-based practice amongomani nurses. Sultan Qaboos University MedicalJournal, 18(3), e349. doi: 10.18295/squmj.2018.18.03.013
- Alatawi, M., Aljuhani, E., Alsufiany, F., Aleid, K.,Rawah, R., Aljanabi, S., & Banakhar, M. (2020).Barriers of ımplementing evidence-based practice innursing profession: A literature review. AmericanJournal of Nursing Science, 9(1), 35–42. doi: 10.11648/j.ajns.20200901.16
- Ayhan, Y., Kocaman, G., & Bektas, M. (2015). Kanıtadayalı hemşireliğe yönelik tutum ölçeği”nin Türkçe’yeuyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması.Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 17(2/3), 21–35.
- Baran, B., & Karasu, Z. (2018). Karaciğer sirozu vekomplikasyonları. In Siroz Karaciğer KanseriKaraciğer Nakli Hasta Bilgilendirme Kitabı (pp. 1–8). Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği.
- Baumann, A. J., Wheeler, D. S., James, M., Turner,R., Siegel, A., & Navarro, V. J. (2015). Benefit of earlypalliative care ıntervention in end-stage liver diseasepatients awaiting liver transplantation. Journal of Painand Symptom Management, 50(6), 882-886.e2.https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2015.07.014
- Bianchi, M., Bagnasco, A., Bressan, V., Barisone, M.,Timmins, F., Rossi, S., Pellegrini, R., Aleo, G., &Sasso, L. (2018). A review of the role of nurseleadership in promoting and sustaining evidence-based practice. Journal of Nursing Management,26(8), 918–932. https://doi.org/10.1111/jonm.12638
- Daştan, B., & Hintistan, S. (2018). Dahiliyekliniklerinde çalışan hemşirelerin kanıta dayalıhemşireliğe yönelik tutumlarının belirlenmesi: Kırsalbölge örneği. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 1(1), 1–9.
- Dikmen, Y., Yağmur Filiz, N., Tanrıkulu, F., Yılmaz, D.,& Kuzgun, H. (2018). Attitudes of ıntensive carenurses towards evidence-based nursing. InternationalJournal of Health Sciences and Research, 8(1), 138– 143.
- Doğan, S. D., Karaçay, S. Y., Arslan, S., Yurtseven,Ş., Nazik, E., & Erden Yüksekkaya, S. (2019). Birüniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin kanıtadayalı hemşireliğe yönelik tutumları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi (ASBD), 8(2), 39–45.
- Dolezel, J., Zelenikova, R., Finotto, S., Mecugni, D.,Patelarou, A., Panczyk, M., Ruzafa-Martínez, M.,Ramos-Morcillo, A. J., Skela-Savič, B., Gotlib, J.,Patelarou, E., Smodiš, M., & Jarosova, D. (2021).Core evidence-based practice competencies andlearning outcomes for european nurses: Consensusstatements. Worldviews on Evidence-Based Nursing,18(3), 226–233. https://doi.org/10.1111/wvn.12506
- Elçigil, A. (2012). Palyatif bakım hemşireliği. Gulhane Medical Journal, 54(4), 329–334.
- Fricker, Z. P., & Serper, M. (2019). Currentknowledge, barriers to ımplementation, and futuredirections in palliative care for end-stage liver disease.Liver Transplantation, 25(5), 787–796. https://doi.org/10.1002/lt.25434
- Ginex, P. K., Dickman, E., Thomas, B., Tucker, S.,Guo, J., & Gallagher-Ford, L. (2021). Evidence-Basedpractice in oncology nursing: Oncology nursing societysurvey results. Clinical Journal of Oncology Nursing, 25(3), 282–289.
- Kilicli, A. B., Kelber, S. T., Akyar, I., & Litwack, K.(2019). Attitude, source of knowledge, and supportingfactors on evidence-based nursing amongcardiovascular nurses: A cross-sectional descriptivestudy in Turkey. Journal of Evaluation in ClinicalPractice, 25(3), 498–506. https://doi.org/10.1111/jep.13132
- Kimbell, B., Murray, S. A., Byrne, H., Baird, A., Hayes,P. C., MacGilchrist, A., Finucane, A., Brookes Young,P., O’Carroll, R. E., Weir, C. J., Kendall, M., & Boyd,K. (2018). Palliative care for people with advancedliver disease: A feasibility trial of a supportive care livernurse specialist. Palliative Medicine, 32(5), 919–929. https://doi.org/10.1177/0269216318760441
- Marroni, C. A., De Medeiros Fleck, A., Fernandes, S.A., Galant, L. H., Mucenic, M., De Mattos Meine, M.H., Mariante-Neto, G., & De Mello Brandão, A. B.(2018). Liver transplantation and alcoholic liverdisease: History, controversies, and considerations.World Journal of Gastroenterology, 24(26), 2785. doi: 10.3748/wjg.v24.i26.2785
- McNett, M., Tucker, S., Thomas, B., Gorsuch, P., &Gallagher-Ford, L. (2022). Use of ımplementation
- science to advance nurse-led evidence-basedpractices in clinical settings. Nurse Leader, 20(3),297–305. https://doi.org/10.1016/j.mnl.2021.11.002
- Mendes, K. D. S., & Galvão, C. M. (2008). Livertransplantation: evidence for nursing care. RevistaLatino-Americana de Enfermagem, 16(5), 915–922.https://doi.org/10.1590/S0104-11692008000500019
- Menekli, T., & Doğan, R. (2021). The relationshipbetween humor style and death anxiety of palliativecare patients. Int. J. of Health Serv. Res. and Policy,6(3), 369–379. https://doi.org/10.33457/ijhsrp.996104Menekli, T., & Korkmaz, M. (2021). Dâhiliyehemşirelerinin kanıta dayalı hemşireliğe yöneliktutumları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 14(1), 38–47.
- Ongün, P., Kirtil, İ., & Öztekin, D. (2021). Hepatorenalsendrom tanısı olan bireylerde hemşirelik bakımı.Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 16(1), 19–29. https://doi.org/10.47565/ndthdt.2021.29
- Ruzafa-Martínez, M., López-Iborra, L., & Madrigal-Torres, M. (2011). Attitude towards evidence-basednursing questionnaire: development and psychometrictesting in Spanish community nurses. Journal of Evaluation in Clinical Practice, 17(4), 664–670.
- Şen, E., & Yurt, S. (2021). Hemşirelerin kanıta dayalıuygulamalara yönelik tutumlarının belirlenmesi. DokuzEylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi ElektronikDergisi, 14(2), 102–107. https://doi.org/10.46483/deuhfed.737729
- Thiel, L. M., Ko, A., & Turner, J. A. (2019). Homehealthcare nurses’ attitudes, confidence, andengagement. Home Healthcare Now, 37(2), 79–87.
- Türe, A., Demirsoy, N., & Yıldırım, A. (2020). Validityand reliability of evidence-based practice leadershipscale and evidence-based work environment scale inTurkish. Perspectives in Psychiatric Care, 56(4), 968– 978. https://doi.org/10.1111/ppc.12529
- Yılmaz, D., Düzgün, F., & Dikmen, Y. (2019).Hemşirelerin kanıta dayalı hemşireliğe yöneliktutumlarının incelenmesi. ACU Sağlık Bil Derg, 10(4), 713–719. https://doi.org/10.31067/0.2018.91
- Yılmaz, E., Çeçen, D., Aslan, A., Kara, H., Kızıl Toğac,H., & Mutlu, S. (2018). Cerrahi kliniklerde çalışantutumları ve araştırma kullanımında algıladıklarıengeller. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 15(4), 235–341. doi:10.5222/HEAD.2018.235
- Yurt, S., Kolac, N., & Sen, E. S. (2021). Nurses’ viewson the use of evidence-based practice in the clinic: Aqualitative study. Journal of Education and Research in Nursing, 18(2), 150.
